Cosmetica

Een onderzoek naar de duurzaamheid van cosmeticamerken roept vragen op. Krijgen bedrijven die betaald hebben een betere beoordeling?

Welke cosmeticamerken zijn duurzaam en welke niet? De dames van duurzaamheidsplatform StoereVrouwen wilden het weten. Ze vroegen vergelijkingswebsite Rank a Brand - die al jaren bedrijven rangschikt naar duurzaamheid - om dertig populaire cosmeticamerken te onderzoeken. Rond het lijstje van Rank a Brand hangt evenwel een geurtje, hoe serieus de website haar taak ook opvatte. Want hoe gaat het met zulk soort lijstjes? Er is altijd wel een partij die zich tekort gedaan voelt. Terecht of onterecht natuurlijk. Zeker als er grote bedrijfsbelangen spelen, en daarvan is in de cosmeticawereld al snel sprake, is dus een zorgvuldige procedure een vereiste.

Afgelopen week, toen Rank a Brand het lijstje bekendmaakte, was het cosmeticamerk Lush dat direct protest aantekende. Lush bungelt ergens onderaan en Andrea Boneschansker van Lush weet wel waarom. Lush weigerde namelijk eerder dit jaar StoereVrouwen 2500 euro te betalen. Dat geld zou deels worden gebruikt voor bekostiging van het nog uit te voeren Rank a Brand-onderzoek. Van het andere deel zou StoereVrouwen een workshop organiseren, over natuurlijke cosmetica. Lush ("Wij betalen niet voor publiciteit") wees ook het verzoek af om 500 goodybags, bestemd voor de deelnemers van de StoereVrouwen-workshops.

Boneschansker: "Nu zie ik dat bedrijven die wel 2500 betaalden, bovenaan de lijst van Rank a Brand staan." Eerlijk gezegd, erkent ze, had zij beter kunnen weten. "StoereVrouwen voorspelde ons, toen ze om dat geld vroeg, een hoge ranking - hoewel het onderzoek nog moest worden uitgevoerd." Daarmee is de suggestie gewekt: bij Rank a Brand kunnen bedrijven rankings kopen. Wat is zo'n onderzoek dan nog waard?

Maar Jeroom Remmers, die namens StoereVrouwen fondsen werft, wijst iedere kritiek van de hand. Lush is een slechte verliezer vindt hij. "Lush wilde niet betalen omdat het vooraf al wist dat het op een aantal punten niet goed zou scoren, onder andere door het gebruik van parabenen in hun producten." Parabenen zijn conserveringsmiddelen die ervan worden verdacht een hormoonverstorende werking te hebben. Wetenschappers twisten over de vraag of ze gevaarlijk zijn, maar Rank a Brand bestempelt ze, vanuit het voorzorgsprincipe, als gevaarlijke stoffen.

Het onderzoek is onafhankelijk en integer, gaat Remmers verder. "Sterker nog: bedrijven die wél betaald hebben, zijn achteraf teleurgesteld dat zij slechts een B of C kregen van de onderzoekers." Ook is het volgens hem heel normaal dat de cosmeticabedrijven meebetalen aan een 'zelfonderzoek'. Het was in dit geval zelfs een eis van de andere geldschieters als het ministerie van buitenlandse zaken, Triodos Bank en FNV Mondiaal.

Wie heeft er gelijk? Feit is dat twee bedrijven die wél betaalden aan StoereVrouwen, Weleda en Dr. Hauschka, op de eerste en tweede plek van de Rank a Brand-lijst staan. Hoewel Dr. Hauschka het niet eens is met de tweede plaats - het denkt dat het op basis van niet-geanalyseerde data alsnog een A-ranking kan krijgen. Maar Living Nature en Botanique, twee andere bedrijven die meebetaalden, kregen label C - in de ogen van Rank a Brand dus middenmoters. Die kunnen wel wat verbeteren.

En wat zegt Rank a Brand? Volgens directeur Radboud van Delft is het niet zo relevant te weten hoe een opdrachtgever een onderzoek financiert. Want Rank a Brand werkt met contracten waarin is vastgelegd dat te onderzoeken bedrijven geen invloed kunnen uitoefenen op de onderzoeksmethode of -criteria. "We hebben wel contact gehad met StoereVrouwen over de inhoud van de vragenlijst, maar dat leverde geen grote inhoudelijke wijzigingen op."

Toch kleven er wel wat bezwaren aan het Rank a Brand-onderzoek. Zo kunnen bedrijven hoger uitkomen als ze producten van biologische oorsprong gebruiken. Maar wat biologisch in de cosmetica precies is, is onduidelijk. Anders dan voor voeding, gelden er geen heldere criteria voor. Het wordt ook door verschillende keurmerken ook verschillend geïnterpreteerd.

Ook hanteert Rank a Brand ja/nee-vragen. Dat is weinig genuanceerd en vertroebelt het eindresultaat. De vraag of een bedrijf de afgelopen vijf jaar de CO2-uitstoot met tien procent heeft verminderd, moest Dr. Hauschka ontkennend beantwoorden. Dat doet echter geen recht aan het feit het merk al sinds 1967 de CO2-uitstoot terugbrengt.

Van Delft is het daar niet mee eens. "Het formuleren van ja/nee-vragen is bedoeld om gegevens te objectiveren en onderling vergelijkbaar te maken. Ik denk dat alle bedrijven de mogelijkheid hebben om CO2-uitstoot terug te dringen. Hoe zou je dan CO2-reductie in zo'n onderzoek moeten meenemen? Hoe weeg je dan wat een bedrijf al dan niet heeft gedaan?"

Fundamenteler is de kritiek dat Rank a Brand afgaat op wat cosmeticabedrijven over zichzelf publiceren. Rank a Brand verwacht dat die informatie waarheidsgetrouw is. Zo niet, dan komt dat zeker niet naar boven in het onderzoek. De organisatie gaat verder af op internationale keurmerken, om de geloofwaardigheid van een bedrijf aan af te meten. Keurmerken geven een goede indicatie, maar zijn zelf ook niet gevrijwaard van kritiek. Maar ach, échte keiharde wetenschap hoeft zo'n ranking misschien ook weer niet te zijn.